Kenmerken arbeidsrelatie en hoe schijnzelfstandigheid voorkomen

Ok. De belastingdienst gaat scherper handhaven op de wet DBA. Maar wat zijn nou eigenlijk de kenmerken van een arbeidsrelatie en hoe kun je die voorkomen bij het aangaan van een opdracht als ZZP’er, met een focus op de handhavingsregels van de wet DBA in 2025?

Kenmerken van een Arbeidsrelatie en Hoe je Schijnzelfstandigheid te Voorkomen

Bij het aangaan van een nieuwe opdracht is het essentieel om te begrijpen wat de kenmerken van een arbeidsrelatie zijn volgens de handhavingsregels van de Belastingdienst. Deze kenmerken kunnen bepalen of je als zelfstandige of als werknemer wordt beschouwd. Het risico van schijnzelfstandigheid kan grote gevolgen hebben, zowel voor jou als ZZP’er, als voor je opdrachtgever. Hier zijn de belangrijkste kenmerken van een arbeidsrelatie en hoe je deze kunt vermijden.

1. Gezag

Een van de belangrijkste kenmerken van een arbeidsrelatie is het gezag dat de opdrachtgever over jou heeft. Als er sprake is van gezag, wordt het als een arbeidsovereenkomst gezien, zelfs als er een overeenkomst is die een zelfstandige relatie lijkt te beschrijven.

• Kenmerken van gezag:
  • Instructies over de manier van werken: De opdrachtgever geeft gedetailleerde aanwijzingen over hoe, wanneer en waar je het werk moet doen.
  • Toezicht en controle: De opdrachtgever heeft invloed op je werktempo, de wijze van uitvoering, of controleert de resultaten van je werk.
  • Verantwoordelijkheid voor werkuren: Je wordt verplicht om vaste werkuren aan te houden of werkt onder toezicht van een leidinggevende.
• Hoe voorkom je gezag:
  • Zelfstandigheid in uitvoering: Zorg ervoor dat je zelf bepaalt hoe je het werk uitvoert. Maak duidelijk dat je geen directe instructies opvolgt over de manier van werken, alleen over het resultaat.
  • Geen controle of toezicht: De opdrachtgever mag geen dagelijks toezicht op je werk houden. Je moet zelf de vrijheid hebben om je werk in te richten, zelfs als er deadlines zijn.
  • Flexibiliteit in werktijden: Zorg ervoor dat je je werktijden flexibel kunt indelen, zonder verplichting tot aanwezigheid of controle.

Let op: Als je opdrachtgever veel controle heeft, zou je kunnen worden beschouwd als een werknemer, ook al ben je een zelfstandige. Zorg ervoor dat dit wordt vermeden.

2. Loon en Betaling

Bij een arbeidsrelatie wordt meestal maandelijks of wekelijks loon betaald voor de verrichte arbeid, terwijl de betaling voor een zelfstandige vaak per factuur en op basis van een overeengekomen tarief plaatsvindt.

• Kenmerken van loon in een arbeidsrelatie:
  • Vaste betaling: Je ontvangt een vast loon, meestal per maand of week, ongeacht de hoeveelheid werk die je verricht.
  • Afhankelijk van arbeidstijd: Het loon is vaak afhankelijk van de gewerkte uren of een vaste salarisschaal.
  • Rechten en uitkeringen: Werknemers hebben recht op vakantiegeld, ziekengeld en andere voordelen, zoals pensioenopbouw.
• Hoe voorkom je een loonrelatie:
  • Betaling op basis van resultaat: Zorg ervoor dat je een resultaatgerichte betaling afspreekt, bijvoorbeeld per uur of per project. Het belangrijkste kenmerk van een zelfstandige is dat je betaald wordt voor de geleverde prestaties, niet voor je aanwezigheid of gewerkte tijd.
  • Flexibele betalingen: Spreek flexibele betalingsvoorwaarden af, bijvoorbeeld betaling per factuur, zonder vaste (maandelijkse) betalingen of terugkerende loonafspraken.

Door op deze manier de betaling in te richten, vermijd je de indruk dat je een werknemer bent die op vaste momenten loon ontvangt.

3. Gezamenlijke Verantwoordelijkheid voor het Werk

In een arbeidsrelatie heeft de werkgever de eindverantwoordelijkheid voor het werk en de resultaten. Als zelfstandige ben jij verantwoordelijk voor het resultaat van je werk, niet je opdrachtgever.

• Kenmerken van gezamenlijke verantwoordelijkheid in een arbeidsrelatie:
  • De opdrachtgever is eindverantwoordelijk voor het werk en de bedrijfsresultaten.
  • De opdrachtgever bepaalt de werkprocessen en de kwaliteitseisen.
  • De opdrachtgever neemt het risico op het niet halen van doelen of het missen van deadlines (binnen een arbeidsrelatie).
• Hoe voorkom je gezamenlijke verantwoordelijkheid:
  • Duidelijke resultaten en deadlines: Zorg ervoor dat je het werk op basis van resultaat uitvoert. Dit betekent dat je een duidelijke afgebakende opdracht krijgt met specifieke deadlines, maar dat je zelf de methode kiest om het resultaat te bereiken.
  • Afspraken over aansprakelijkheid: Leg vast dat jij verantwoordelijk bent voor de resultaten van je werk, inclusief eventuele fouten of vertragingen, en dat je opdrachtgever geen aansprakelijkheid draagt voor jouw werkprocessen.

4. Exclusiviteit en Integratie in het Bedrijf

Als je exclusief voor één opdrachtgever werkt en volledig geïntegreerd wordt in hun organisatie (bijvoorbeeld als je hun werkstructuren volgt of je collega’s in hun organisatie wordt), kan dit wijzen op een arbeidsovereenkomst.

• Kenmerken van exclusiviteit in een arbeidsrelatie:
  • Vast dienstverband of exclusieve werkafspraken: Je werkt alleen voor één opdrachtgever en hebt weinig tot geen andere opdrachtgevers.
  • Integratie in het team: Je maakt deel uit van het vaste team van de opdrachtgever, hebt bijvoorbeeld een bureau op kantoor en wordt als “collega” behandeld.
• Hoe voorkom je exclusiviteit:
  • Meerdere opdrachtgevers: Zorg ervoor dat je voor meerdere opdrachtgevers werkt en dat je opdrachtgever niet je enige bron van inkomsten is. Dit helpt niet alleen bij het voorkomen van schijnzelfstandigheid, maar versterkt ook je onafhankelijkheid.
  • Geen integratie in de organisatie: Werk niet op de werkplek van de opdrachtgever tenzij dit absoluut noodzakelijk is voor de opdracht, en zorg ervoor dat je niet onderdeel wordt van hun team. Werk bij voorkeur op eigen locatie en gebruik je eigen apparatuur.

5. Arbeidsduur en Werktijden

In een arbeidsrelatie worden de werktijden vaak bepaald door de werkgever, terwijl je als zelfstandige meer vrijheid hebt in de indeling van je werk.

• Kenmerken van vastgestelde werktijden:
  • Vaste werktijden: Je hebt een werkrooster dat je moet volgen.
  • Verplichting om aanwezig te zijn: Je bent verplicht om op bepaalde tijden te werken en vaak is er een verwachting over je aanwezigheid op de werkplek.
• Hoe voorkom je een verplicht werkrooster:
  • Flexibele werkuren: Zorg ervoor dat je zelf je werktijden bepaalt. Dit is een van de belangrijkste kenmerken van een zelfstandige, omdat je geen verplichtingen hebt om op specifieke tijden te werken of op een specifieke locatie aanwezig te zijn.
  • Werk op afstand: Wanneer mogelijk, werk dan op afstand of maak afspraken over de locatie van je werk, zodat je niet gebonden bent aan vaste werktijden of locaties die de opdrachtgever zou kunnen bepalen.

Hoe de Belastingdienst Schijnzelfstandigheid Beoordeelt

De Belastingdienst hanteert strikte regels bij de beoordeling van een mogelijke arbeidsrelatie. De focus ligt hierbij op gezagsverhouding, betaling, en de mate van zelfstandigheid. Als de Belastingdienst constateert dat er sprake is van schijnzelfstandigheid, kan de relatie alsnog als arbeidsovereenkomst worden beschouwd, met alle gevolgen van dien (zoals naheffingen, boetes en premiebetalingen).

Hoe voorkom je dat je als werknemer wordt beschouwd?

1. Duidelijke afspraken: Maak duidelijke afspraken over de manier van werken en de relatie tussen jou en de opdrachtgever. Dit kan in een contract of door middel van goed vastgelegde werkafspraken.
2. Zelfstandigheid aantonen: Je moet aantonen dat je werkelijk zelfstandig werkt. Dit betekent dat je geen aanwijzingen van je opdrachtgever opvolgt, geen gezag hebt, geen vaste werktijden hebt, en dat je meerdere opdrachtgevers hebt.

Samenvatting: Hoe Je Schijnzelfstandigheid Voorkomt

1. Geef aan dat er geen gezag is: Zorg ervoor dat je opdrachtgever geen controle heeft over hoe je werkt of je werkuren. Jij moet zelf de manier van werken bepalen.
2. Betaling op basis van resultaat: Zorg ervoor dat je wordt betaald voor de resultaten van je werk en niet op basis van het aantal gewerkte uren of met een vast loon.
3. Verantwoordelijkheid voor het werk: Jij bent verantwoordelijk voor de kwaliteit en het resultaat van je werk, niet je opdrachtgever.
4. Meerdere opdrachtgevers: Zorg ervoor dat je voor meerdere opdrachtgevers werkt en dat je niet volledig afhankelijk bent van één opdrachtgever. Hoewel een arbeidsrelatie ook binnen 1 opdracht geconstateerd kan worden(!)
5. Flexibele werktijden: Bepaal zelf je werktijden en werk niet volgens een vast rooster of op een vastgestelde werkplek.

Lees vooral ook de andere artikelen over Handhaving Wet DBA op onze website. Met name: Hoe de belastingdienst handhaaft. En raadpleeg de overheidssites voor de laatste bron informatie.

Disclaimer

De informatie op deze website is uitsluitend bedoeld ter algemene informatie en is niet bedoeld als professioneel advies. Hoewel wij streven naar nauwkeurigheid en volledigheid, kunnen wij geen garanties bieden over de juistheid, actualiteit of geschiktheid van de informatie voor specifieke doeleinden. Wij moedigen bezoekers aan om onafhankelijk onderzoek te doen en, indien nodig, professioneel advies in te winnen alvorens beslissingen te nemen op basis van de verstrekte informatie. Het gebruik van deze website en de informatie daarin gebeurt op eigen risico.

Bronnen:

• Wet DBA – Overzicht wetgeving (Rijksoverheid)
• Handhavingsbeleid Belastingdienst (overzicht en praktijk) (Belastingdienst)